Η μονή της Πελεκητής ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα σε απρόσιτη βραχώδη θέση στα νότια του οροπεδίου της Νευρόπολης, αφού πρώτα πελεκήθηκε μεθοδικά ο βράχος, εξ’ού και η ονομασία της. Είναι αφιερωμένη στην Παναγία (Γενέσιο Θεοτόκου) –όπως όλες οι μεγάλες μονές της περιοχής και φυλάσσει θαυματουργή εικόνα της Οδηγήτριας. Η ίδρυσή της συνδέθηκε με τον Αγραφιώτη οσιομάρτυρα Δαμιανό το Νέο (μαρτύρησε το 1550), ο οποίος ασκήτευε σε κοίλωμα του βράχου πάνω από την μονή. Οι δύο ναοί της μονής, αφιερωμένοι στην Ανάληψη του Χριστού και στην Φανερωμένη, κτίσθηκαν το 1640 και τοιχογραφήθηκαν το 1654 και το 1666, αντίστοιχα, από γνωστούς ζωγράφους των Αγράφων. Διαθέτουν θαυμάσια ξυλόγλυπτα τέμπλα και εικόνες της ίδιας εποχής.
